Je bent gaan mediteren, wat de reden ook is. Misschien is het een manier om wat meer tot rust te komen, om stress los te laten, of om ervaren leed dragelijker te maken. Misschien wordt de meditatie gedreven door het gevoel dat er meer is waar wij toegang toe kunnen krijgen, of maakt het onderdeel uit van een onderzoek naar de werkelijkheid.
Het zou zomaar kunnen dat je de meditatie op een gegeven moment wilt aanvullen met wat boekenwijsheid. Hoewel absoluut niet noodzakelijk kan een boek van tijd tot tijd motiverend en inspirerend werken en helpen om ervaringen te plaatsen en te relativeren.
Je hebt dus besloten eens een boek over meditateren of het boeddhisme erbij te pakken. Maar waar te beginnen?
Het juiste boek kiezen op het juiste moment is zo makkelijk nog niet. Heel veel verschillende auteurs hebben heel veel woorden gewijd aan de Boeddha en zijn leer.
Er zijn boeken die misschien makkelijker als eerste gelezen kunnen worden en boeken voor mensen die graag nog dieper willen gaan, boeken over het Theravāda, over Zen, over het Tibetaans boeddhisme, boeken die vertalingen van oude geschriften bevatten en boeken met vooral ervaringen, de mening of interpretatie van de auteur.
En bij alle boeken rijst altijd de vraag of de auteur echt uit eigen ervaring weet waar over wordt gesproken en of de inhoud wel echt (met enige mate) te vertrouwen is.
Je zou je natuurlijk kunnen afvragen of het niet gewoon goed is te beginnen bij de Pali Canon (de oude geschriften waarin de directe lessen van de Boeddha staan). Het antwoord is ja en nee.
Ahba heeft wel eens aangegeven dat je bij het lezen van de Pali Canon ten minste zeker weet dat de inhoud goed is, dat kun je van veel andere werken niet met zekerheid zeggen. Maar Ahba geeft ook waarschuwingen voor zowel het verder duiken in de sutta’s als de Abhidhamma.
De sutta’s (leringen van de Boeddha) zijn namelijk context afhankelijk, dat wil zeggen, de Boeddha was meester in het aanpassen van zijn boodschap aan het publiek zodat het maximale effect kon worden bereikt. Dat betekent ook dat de wijsheden in de sutta’s afhankelijk van de context zijn.
Zonder kennis van de context en de daarmee gepaard gaande nuances kan men tot verkeerde inzichten of interpretaties komen.
Ahba geeft aan dat het is alsof je een vis probeert te vangen in een hele troebele vijver. De vis kan jou niet zien, maar jij de vis ook niet. Je kunt niet meer doen dan met je hand lukraak in het water heen en weer bewegen in de hoop eens een vis tegen te komen. Misschien dat je een vis te pakken krijgt, maar misschien ook niet, en wie weet hoe lang het duurt.
Natuurlijk is het prima om de sutta’s te lezen, wees alleen voorzichtig met het jezelf toekennen van allerlei ware inzichten.
Als het gaat om het bestuderen van de Abhidhamma (de hogere leer) maakt Ahba tevens duidelijk dat te diep in de Abhidhamma willen duiken, dat wil zeggen het lezen van de zeven boeken van de Abhidhamma zelf, niet zinvol is zonder een daarvoor opgeleide Abhidhamma leraar.
De kans dat er verwarring en speculeren ontstaat is dan te groot.
Maar de waarschuwing die Ahba geeft geldt eigenlijk ook voor de Abhidhammattha Sangaha, de samenvatting van de Abhidhamma.
Het is alsof je een vis probeert te vangen in een hele heldere vijver. Je kunt de vissen goed zien, maar zij jou ook. Telkens als je denk dat je een vis te pakken kunt krijgen is hij weg voordat je hand er is.
Net zo is het met diepere kennis van de Abhidhamma, als we denken het te kunnen omvatten glipt het weg, als we denken het daadwerkelijk te begrijpen door studie alleen houden we onszelf voor de gek.
Lees voor inspiratie, voor handvatten tijdens beoefening, voor geruststelling of confrontatie met de eigen concepten, voor misschien een klein haarscheurtje in je idee van een ‘zelf’. Lees niet met de intentie om wijsheid te verwerven, dat levert alleen maar misplaatste arrogantie op.
Wijsheid komt alleen door eigen ervaring, door meditatie, elke dag weer.
Met die kanttekening gaan we ons dan toch aan wat boeken wagen.
Met dit leesadvies hopen wij in het moeras van keuzes een (in onze ervaring) redelijk veilig pad te tonen. Natuurlijk is de lijst geen definitief werk. Het is slechts een advies van iemand die al heel wat heeft gelezen.
Dit is niet meer dan een begin, mocht je nadien nog meer advies (of persoonlijk advies) willen kun je altijd contact met ons opnemen.
Let op, er zit een losse chronologie in de lijst. We beginnen met wat toegankelijkere werken en brengen gaandeweg steeds meer verdieping aan. Veel van de boeken zijn helaas slechts in het Engels beschikbaar, daar waar mogelijk wordt de Nederlandse vertaling genoemd. Als het boek als pdf bestaat zullen we een link plaatsen.
Er staan vrijwel alleen maar Theravāda-boeddhistische boeken in deze lijst omdat dat de stroming is waar buddho-meditatie zijn herkomst vindt, maar ook voor beoefenaars van andere tradities is dit wat ons betreft een mooi begin punt.
Als het gaat om boeken uit andere stromingen dan kunnen wij bijvoorbeeld voor Zen de eerwaarde Shunryu Suzuki (niet te verwarren DT. Suzuki) en voor het Tibetaans boeddhisme de eerwaarde Dilgo Khyentse Rinpoche van harte aanbevelen.
Veel leesplezier toegewenst!
1. Happiness – Matthieu Ricard
Wat is gelukkig zijn? En hoe doe je dat? De titel doet mogelijk vermoeden dat het om een wat zweverig, oppervlakkig werk gaat. Niets is echter minder waar.
Matthieu Ricard, hoewel reeds sinds jaren monnik in de Tibetaanse traditie en vaak vertaler van de Dalai Lama, is van oorsprong wetenschapper en dat komt in dit boek duidelijk naar voren.
Hij schrijft op een zeer heldere en toegankelijke manier over een van de meest belangrijke maar ook complexe onderwerpen.
Het zou kunnen dat er voor de smaak van sommige lezers te veel gebruik wordt gemaakt van citaten van andere wetenschappers en filosofen, maar wat ons betreft is dit een van de beste boeken om een gevoel te krijgen voor waar het boeddhisme in essentie om draait
– NL: “Gelukkig Leven“
2. A Stil Forest Pool – Ajahn Chah
Ajahn Chah is een van de grootste boeddhistische meditatieleraren van de vorige eeuw, een leraar waarvan wij alle werken kunnen aanbevelen. Zijn manier van onderwijs komt dicht bij de manier waarop Ahba onderwijst.
Met simpele, liefdevolle, humorvolle, vaak stiekem heel erg confronterende voorbeelden en lessen zet hij je altijd aan het denken. Net als Ahba weet hij elke keer weer erop te wijzen dat je het toch echt zelf bent, die door je eigen verlangen zelf je problemen veroorzaakt.
Tegelijkertijd weet hij op basis van zijn eigen ervaring het gevoel van vrijheid over te brengen.
Wij hebben deze verzameling aan lessen hier geplaatst omdat het een erg leuke introductie is tot de manier van onderwijs van een recente meester als tegenhanger tot de andere meer ‘theoretische’ werken.
– Dit specifieke boek is niet online beschikbaar, lees bijvoorbeeld Stillness Flowing om een beter beeld van Ajahn Chah te krijgen
– NL: “Stille Woudvijver“
3. The Word of the Buddha – Nyanatiloka Mahathera
Nyanatiloka Mahathera was een vroegere voorganger van Bhikkhu Bodhi op Sri-Lanka en een van eerste Westerse monniken uit de moderne tijd.
Zijn boek The Word of the Buddha is precies wat het beweert, een kleine, kundig gekozen verzameling citaten uit de leerredenen (sutta’s) van de Boeddha zelf, hier en daar voorzien van wat uitleg.
Je kunt zo de Dhamma in de woorden van de Boeddha zelf lezen, en volgens ons dit een geschikt moment in de lijst om daar eens mee in aanraking te komen.
– Lees The Word of the Buddha online
4. The Noble Eightfold Path – Bhikkhu Bodhi
Bhikkhu Bodhi is een van onze favoriete auteurs, en eigenlijk kunnen wij al zijn werk aanbevelen. Het is ook een van de weinig auteurs waar Ahba zijn goedkeuring over heeft uitgesproken. Toch zijn veel van zijn schrijven erg gedetailleerd en meer voor de wat gevorderde lezer.
Dit werk is in die zin een uitzondering dat het zowel voor de beginner als de meest gevorderde beoefenaar verdieping mogelijk maakt. Het geeft, zoals de titel doet vermoeden, een beschrijving van het Edele Achtvoudige Pad, de weg naar bevrijding zoals door de Boeddha onderwezen.
Maar, zoals reeds gezegd, denk niet dat toegankelijk oppervlakkig betekent, want Bhikkhu Bodhi weet zijn diepgaande kennis en ervaring in dit werk te verweven.
– Lees The Noble Eightfold Path online
5. Dependent Origination I t/m III – Ron Wijewantha
Dit boek, of eigenlijk deze reeks van drie boeken, is een van de minder bekende parels van de uitgeverij BPS. In deze reeks schrijft Ron Wijewantha over Paṭiccasamuppāda, afhankelijk verschijnen, een van de hoekstenen van de Boeddha’s leer.
Hoewel het ogenschijnlijk een theoretisch boek lijkt is het dit niet. Het boek is namelijk vanuit het gezichtspunt van de beoefenaar geschreven en legt de nadruk op bruikbare kennis voor de praktijk.
De auteur weet zo dit zeer ingewikkelde onderwerp tot een bruikbaar kader voor het dagelijks leven te maken.
6. Satipatthana: The Direct Path to Realization – Bhikkhu Analayo
We hadden deze scherpe analyse over Satipaṭṭhāna, het fundament van bewuste aandacht (mindfulness), zonder enige twijfel ook later in deze lijst kunnen plaatsen.
Het is namelijk een diepgaande en gedetailleerde uiteenzetting van een enkele leerrede, de Satipaṭṭhāna Sutta.
Omdat de beoefening van sati (bewuste aandacht of mindfulness) echter van groot belang is voor de ontwikkeling van concentratie en inzicht en hierover helaas nogal veel verkeerde zienswijzen bestaat onder beoefenaars, hebben wij ervoor gekozen dit boek nu al te adviseren, in de hoop dat de lezer al vroeg op het pad een helder theoretisch begrip over bewuste aandacht kan ontwikkelen en dit in de praktijk kan toepassen.
– Lees Satipatthana: The Direct Path to Realization online
– NL: “Meer Zicht op Satipaṭṭhāna“
7. Meditation – Ajahn Chah
Dit juweeltje van verzamelde leringen van Ajahn Chah is wederom een mooie tegenhanger van de voorgaande theoretische werken. Het vindt zijn plek hier in de lijst omdat het vooral leuk is om te lezen als je al wat meer hebt gemediteerd en misschien zelfs al eens een retraite hebt gedan.
Dan zal de inhoud namelijk nog veel meer tot de verbeelding spreken. Wat ons betreft een boek met inzichten waar je nadien nog vele meditaties en retraites profijt van kunt hebben.
Een absolute aanrader!
– Lees Meditation online
8. Mind Overcoming its Cankers – Acharya Buddhrakkhita
Ook dit boek is een mogelijk iets minder bekend juweeltje van uitgeverij BPS. Acharya Buddharakkhita belicht vanuit verschillende hoeken de onheilzame bewustzijnstoestanden waarin wij vrijwel continu verzeild weten te raken en geeft concrete handvatten om hiermee om te gaan.
Het is een boek om te lezen en herlezen.
– Lees Mind Overcoming its Cankers online
9. In the Buddha’s Words – Bhikkhu Bodhi
Nu zijn we aangekomen bij dit tweede werk van Bhikkhu Bodhi, die bekend staat om zijn zeer goede vertalingen uit het Pali, de taal waarin de oorspronkelijke teksten bewaard zijn gebleven. Het is een verzameling van sutta’s gerangschikt in tien thematische hoofdstukken.
In dit werk worden niet slechts citaten gegeven, maar steeds de gehele sutta met uitleg.
Het werk geeft een mooi overzicht van reikwijdte van de sutta’s en biedt daarmee nog meer zicht op hoe de woorden van de Boeddha door de eeuwen heen zijn doorgegeven.
10. The Life of the Buddha – Bhikkhu Nanamoli
Dit werk is een ‘Biografie’ over de Boeddha geschreven door Bhikkhu Nanamoli. Bhikkhu Nanamoli gebruikt enkel oorspronkelijke teksten uit de Pali Canon om het leven van de Boeddha te beschrijven.
Hier wordt niet de gangbare legende geschreven, maar enkel dat wat daadwerkelijk in de sutta’s en de Vinaya (de mand met monniksregels en verhalen omtrent deze regels) bewaard is gebleven.
Met dit werk kan de lezer ook kennis nemen van de grote discipelen van de Boeddha en de tijd en omgeving waarin hij heeft geleefd. Wat ons betreft de beste ‘biografie’.
– Lees The Life of the Buddha online
11. Just Seeing – Cynthia Thatcher
Dit boek is een introductie tot het gedachtengoed, of beter de manier van denken van de Abhidhamma, de leer over de ultieme werkelijkheid. Cynthia Thatcher, zelf leraar en leerling van Mahasi Sayadaw geeft in dit werk uitleg over de manier waarop de Abhidhamma naar het bewustzijns-proces kijkt.
Het is een mooie opstap voor diegenen die later in deze lijst meer kennis van de Abhidhamma tot zich willen nemen omdat een gevoel van de werking van het proces het droge theoretische kader van de Abhidhamma wat meer leven in blaast.
– Lees Just Seeing online
12. Abhidhamma in Daily Life – Nina van Gorkum
Dit is een echt Abhidhamma studieboek, compleet met vragen aan het einde van elk hoofdstuk om te toetsen of de inhoud werd begrepen.
Toch is het geen tergend droog werk. Nina van Gorkum weet de inhoud toegankelijk te houden en toch de diepte in te gaan.
De kunst bij het lezen van dit boek, net als bij de meeste theoretische werken bestaat erin de gelezen informatie te toetsen aan de dagelijkse ervaringen, zowel tijdens als naast de meditatie.
– Lees Abhidhamma in Daily Life online
– NL: “Abhidhamma in het Dagelijks Leven“
13. Abhidhamma studies – Nyanaponika Mahathera
Nyanaponika Mahathera is de directe voorganger van Bhikkhu Bodhi en doet niet onder voor de laatste als het gaat om inzicht in de diepe lagen van de Pali Canon. Dit is een werkelijk fenomenaal werk waarin het eerste heilzame citta (bewustzijnsmoment) uit het eerste boek uit de Abhidhamma wordt toegelicht.
Voor diegenen die al over enige kennis en ervaring beschikken kan het confronterend zijn om vast te stellen hoeveel meer wijsheid uit de Pali Canon gehaald kan worden dan in eerste instantie mogelijk lijkt. Wij adviseren het boek te lezen als men al enige kennis over het boeddhisme, met name de Abhidhamma, heeft opgedaan zodat men er in volle mate van kan genieten.
Voor wie niet kan wachten en het eerder wil lezen, lees het dan vooral een paar jaar later nog eens! Alleen al de introductie is het herhaaldelijk herlezen meer dan waard.
– Lees Abhidhamma studies online
14. The Requisites of Enlightenment – Ledi Sayadaw
Ledi Sayadaw is een van de grootste Theravāda-monniken van de vorige eeuw, geroemd om zowel zijn enorme kennis als beoefening. Hij was een van de eerste Birmese monniken die ervan overtuigd was dat het bereiken van verlichting ook vandaag de dag nog mogelijk is en staat aan de voet van de moderne vipassanā-meditatie methode voor zowel leken als monniken.
Dit werk is niet geschikt voor de ‘fainthearted’. Dit werk vraagt moed. Niet zo zeer vanwege de zeker aanwezige enorme informatiedichtheid van het relatief korte werk, maar vooral vanwege de keiharde toon van Ledi Sayadaw waar een enorme energie vanuit gaat.
Meer nog dan de inhoud is het deze energie die het werk die het een plaats in deze lijst geeft. Er is werkelijk geen ontsnappen aan, nu is de kans om te beoefenen, nu moet je aan de bak. Punt.
– Lees The Requisits of Enlightenment online
15. A Comprehensive Manual of Abhidhamma – Bhikkhu Bodhi
We zijn aangekomen bij het eerste boeddhistische standaardwerk in deze lijst, een vertaling van Bhikkhu Bodhi voorzien van korte uitleg van de Abhidhammattha Sangaha van Achariya Anuruddha.
Het betreft een samenvatting van de zeven boeken van de Abhidhamma geschreven omstreeks de 11de a 12de eeuw. Vandaag de dag geldt dit als standaard begin voor het bestuderen van de Abhidhamma.
Dit is een door Ahba goedgekeurde vertaling en belichaamt volgens hem precies de juiste hoeveelheid kennis die bruikbaar is voor de meditatie.
– Lees A Comprehensive Manual of Abhidhamma online
– NL: “Compendium van de Abhidhamma (Abhidhammattha Sangaha)”
16. The Path of Purification (Visuddhimagga) – vert. Bhikkhu Nanamoli
Het tweede standaard werk in deze lijst en tevens het laatste boek dat wij zullen adviseren is Bhikkhu Nanamoli’s vertaling van de Visuddhimagga van Buddhaghosa.
De Visuddhimagga is een epische samenvatting van de hele boeddhistische leer in drie hoofdstukken, te weten moraliteit, concentratie en wijsheid. Ahba heeft wel eens gezegd dat het lezen van de Visuddhimagga heel erg goed is.
Dat komt omdat de essentie uit de Pali Canon in (soms tergend) detail uiteen wordt gezet. Het is wel een grotendeels droog werk, wij adviseren dan ook niet om dit boek even voor het slapengaan te lezen, behalve als je moeite hebt met in slaap vallen.
– Lees The Path of Purification (Visuddhimagga) online
Wil je beginnen met mediteren of ben je op zoek naar meer verdieping?
Wij bieden persoonlijke begeleiding, volledig op donatie basis.
Je moet zelf de inspanning leveren, de Boeddhas wijzen slechts de weg
Boeddha, Dhp 276