De Pali Canon: Hoe We Weten Wat de Boeddha Onderwees

Als wij het over het boeddhisme hebben, dan hebben we het over de leer van de Boeddha. Zelf heeft de Boeddha echter niets opgeschreven.

Je zou je kunnen afvragen hoe wij weten wat de Boeddha onderrichtte.

Het Theravāda-boeddhisme beroept zich als het gaat om de Dhamma, de leer van de Boeddha, op de Pali Canon. Het woord ‘Pali’ betekent zoveel als ‘lijn’ of ‘tekst’.

In oude boeddhistische Commentaren werd het vaak gebruikt in de zin van ‘de lijn of strekking van de originele teksten’.

Tegenwoordig wordt met het woord ‘Pali’ de taal van de oorspronkelijke teksten bedoeld.

De Pali Canon is de verzameling van boeddhistische leringen zoals deze gereciteerd werden vanaf de eerste raadsvergadering van 500 Arahants (verlichte discipelen van de Boeddha) direct na het Parinibbāna van de Boeddha, dat wil zeggen de uiteindelijke volledige bevrijding na de dood van zijn lichaam, rond 500 v.Chr.

Een lering of leerrede wordt in het Pali sutta genoemd, dat zoveel betekent als ‘draad’ of ‘garen’ waarmee mogelijk de onderlinge verbinding tussen onderwerpen en uitleg wordt aangeduid.

De sutta’s werden de eerste eeuwen uit het hoofd geleerd en mondeling overgedragen van generatie op generatie.

Tijdens twee volgende raadsvergaderingen werd gecontroleerd of de diverse monniken nog wel een gelijke versie reciteerden.

Na de vierde raadsvergadering in Sri Lanka rond 30 v.Chr. werden de teksten voor het eerst op schrift gezet. De Pali Canon vormt samen met de paracanonische teksten (zoals commentaren, kronieken, ed.) de complete klassiek-Theravādische literatuur en omvat vele duizenden pagina’s.

Een andere benaming van de Pali Canon is Tipiṭaka (Pali: ti, ‘drie’, + pitaka, ‘manden’) omdat er drie groepen aan teksten zijn, namelijk Vinaya, Sutta en Abhidhamma.

Vinaya Pitaka: Mand met Morele Leefregels

In de Vinaya Piṭaka staan de teksten met leefregels voor de Sangha, de orde van boeddhistische monniken en nonnen en wordt een gedetailleerde uitleg en de reden voor het ontstaan van elk van deze regels gegeven.

De Vinaya vormt zo de morele code van de Boeddha en daarmee de basis voor sīla-bhāvanā, de beoefening van moreel gedrag.

Sutta Pitaka: Leringen van de Boeddha

In de Sutta Piṭaka vindt men de leringen die de Boeddha en enkele van zijn vooraanstaande discipelen gaven over de Dhamma.

Alle onderwerpen die centraal staan in het Theravāda-boeddhisme, zoals de Vier Edele Waarheden en Afhankelijk Ontstaan, komen er uitgebreid en vanuit verschillende invalshoeken aan bod.

Het moeilijke aan de sutta’s is dat zij altijd gericht zijn op een individu of groep en de Boeddha zijn onderwijs te allen tijde afstemt op zijn toehoorders. Daarom is veel kennis, ook van de commentaren, nodig om de sutta’s juist te interpreteren.

Abhidhhamma Pitaka: Leringen over de Ultieme Realiteit

In de Abhidhamma Piṭaka (Pali: Abhi, ‘hoog’ of ‘hoogste’, dhamma, ‘leer’ of ‘waarheid’) bevat de teksten die de boeddhistische leer vanuit een onpersoonlijk perspectief behandelen. Deze leringen kunnen worden gezien als de leringen over de ultieme realiteit.

In de zeven boeken van de Abhidhamma Piṭaka worden eerst alle verschijnselen in de wereld tot aan de kleinst mogelijke fenomenen geanalyseerd en uiteengezet, gevolgd door de synthese van deze fenomenen met een beschrijving van de onderlinge conditionele relaties.

In tegenstelling tot de Sutta’s is de Abhidhamma niet afgestemd op specifieke leerlingen, maar de abstracte vorm van de Dhamma in ultieme zin, namelijk los van een ik of persoon.

Het moeilijke aan de Abhidhamma is om deze abstracte kennis te relateren aan de eigen ervaringswereld om zo als bruikbare blauwdruk te kunnen dienen.

De Sutta en Abhidhamma Bestuderen

Het is goed om na te denken over de intentie waarmee je de sutta of abhidhamma begint te lezen. Als je niet oppast zou je meer en meer de nadruk kunnen gaan leggen op de theorie in plaats van op de praktijk

Ahba, onze leraar, geeft als voorbeeld een vijver met vissen. Stel het water is troebel en modderig. Dan kun je de vissen niet zien, maar de vissen jou ook niet. Als je nu gewoon lang genoeg met je hand in het water heen en weer beweegt heb je een hele kleine kans dat je op gegeven moment een vis te pakken krijgt.

Net zo is het met het lezen van de sutta’s. Je moet lang studeren om er misschien hier en daar een pareltje van inzicht uit te kunnen halen.

Als de vijver helder is dan kun je de vissen heel goed zien, maar zij jou ook. Je kunt heel gericht proberen de vissen te vangen, maar de kans is groot dat ze je telkens te snel af zijn.

Net zo is het met het bestuderen van de Abhidhamma. Elke keer als je denkt het te vatten, te begrijpen, glipt het weer door je vingers.

Ahba zegt niet dat het lezen van de Sutta’s en de Abhidhamma niet goed is, want dat is het wel zegt hij. Het kan ter inspiratie dienen en het is ook heel zinvol om een bepaalde basiskennis te verwerven om te helpen bij de meditatie.

Maar de nadruk moet liggen op de meditatie, op het zelf beoefenen. Ook is het bij het studeren van teksten belangrijk om mensen om je heen te hebben met meer overzicht, zowel op theoretische basis als op ervaringsniveau, om de opgedane kennis te toetsen.

Is er Niets Verloren Gegaan in de Mondelinge Overlevering?

Je zou je nu kunnen afvragen of er geen dingen verloren zijn gegaan of zijn aangepast tijdens de mondelinge overdrachten voorafgaand aan het op schrift zetten.

Natuurlijk is dit moeilijk te beantwoorden, maar er zijn wel enkele redenen die het hart gerust kunnen stellen.

Het valt bijvoorbeeld op dat de teksten tijdens de eerste raadsvergadering na het overlijden van de Boeddha in een vorm zijn gezet die uitermate geschikt is voor recitatie. Er wordt verspreid over de diverse teksten zeer frequent gebruik gemaakt van herhalingen, standaardformuleringen en opsommingen.

In de oudheid waren er kloosters die zich slechts op een Nikaya richtten, dat wil zeggen, zich richtten op een specifieke groep sutta’s.

Als de monniken uit de diverse kloosters bij elkaar kwamen was het dan ook goed mogelijk om te controleren of categorieën en opsommingen nog met elkaar overeen kwamen.

Verder valt een enorme interne consistentie op in de leer zelf. Er zijn geen tegenstrijdigheden te vinden, geen vreemde teksten die andere tenietdoen.

Deze interne consistentie maakt een gelijke eerste oorsprong erg waarschijnlijk.

Na het op schrift zetten werden kopieën op diverse locaties in Zuidoost-Azië bewaard, waardoor er ook daarna altijd onderlinge controle mogelijk was.

De laatste raadsvergadering om de huidige versie te controleren en vast te stellen vond in 1956 in Birma plaats. Een leuk detail is dat Ahba daarbij aanwezig is geweest en het belang van concentratie heeft benadrukt.

Voor degenen die samatha meditatie op buddho beoefenen kan naast bovenstaande ook als geruststelling worden gegeven dat Ahba zelf de autoriteit van de Pali Canon keer op keer benadrukt als het gaat om de Dhamma.

In tegenstelling tot werken van moderne boeddhistische schrijvers, waarvan Ahba zegt dat je je altijd goed moet afvragen of het klopt of niet is hij glashelder over de Pali Canon, wat daar staat is goed om te bestuderen.

Wil je beginnen met mediteren of ben je op zoek naar meer verdieping?
Wij bieden persoonlijke begeleiding, volledig op donatie basis.