Narada Maha Thera

Voorwoord bij het Abhidhamma-handboek

Voorwoord bij het Abhidhamma-handboek

Abhidhamma, zoals de term al zegt, is de hogere leer van de Boeddha. Het legt de essentie van zijn diepzinnige leer uit.

De Dhamma, belichaamd in de Sutta Pitaka, is de conventionele leer (vohāra desanā), en de Abhidhamma is de ultieme leer (paramattha desanā).

In de Abhidhamma worden zowel bewustzijn als materie, die samen de complexe machine genaamd de mens vormen, miscroscopisch geanalyseerd. Gebeurtenissen samenhangend met het process van geboorte en dood worden in detail uitgelegd. Ingewikkelde punten van de Dhamma worden verhelderd. Het pad van emancipatie wordt uiteengezet in heldere termen.

Moderne psychologie, beperkt als het is, komt binnen het bereik van de Abhidhamma in zover het betrekking heeft op het bewustzijn, op gedachten, op gedachteprocessen, en mentale toestanden, maar het staat geen psyche of ziel toe. Het boeddhisme leert een psychologie zonder psyche.

Als men de Abhidhamma zou lezen als een modern studieboek over psychologie, dan zou men teleurgesteld raken. Er wordt hier geen poging gedaan om de problemen waarmee een moderne psycholoog wordt geconfronteerd, op te lossen.

Bewustzijn wordt gedefinieerd. Gedachten worden geanalyseerd en geclassificeerd, hoofdzakelijk vanuit een ethisch standpunt. Alle mentale toestanden worden opgesomd. De samenstelling van elk type van bewustzijn wordt in detail uiteengezet.

De beschrijving van gedachteprocessen die ontstaan door de vijf zintuiglijke deuren en de bewustzijnsdeur is uiterst interessant. Een dergelijke heldere uiteenzetting van gedachteprocessen kan in geen andere psychologische verhandeling worden gevonden.

Bhavanga en javana gedachtemomenten, die alleen in de Abhidhamma worden uitgelegd, hebben geen parallel in moderne psychologie, zijn van bijzonder belang voor een student die onderzoek doet in psychologie.

Dat het bewustzijn stroomt als een rivier, een visie die wordt gepropageerd door sommige moderne psychologen zoals William James, wordt heel duidelijk voor iemand die de Abhidhamma begrijpt. Hieraan moet worden toegevoegd dat een Abhidhamma-student de anattā– (geen-ziel) doctrine volledig kan begrijpen, wat de kern van het boeddhisme is, belangrijk zowel vanuit een filosofisch als vanuit een ethisch standpunt.

De komst van de dood, het proces van wedergeboorte in verschillende bestaansgebieden zonder dat iets van het ene leven naar het andere overgaat, de door eigen inzicht controleerbare leer van karma en wedergeboorte worden volledig uitgelegd.

Een schat aan details over het bewustzijn gevend, bespreekt de Abhidhamma de tweede factor, de (menselijke-) materie of rūpa. Fundamentele eenheden van de materie, materiële krachten, eigenschappen van materie, de bron van materie, verhouding tussen bewustzijn en materie, worden beschreven.

In de Abhidhammattha Sangaha staat een korte uiteenzetting over de wet van afhankelijk ontstaan, gevolgd door een beschrijving van de causale relaties, die geen parallel vinden in welke andere filosofie dan ook.

Een natuurkundige moet niet de Abhidhamma in duiken om een grondige kennis van de fysica te krijgen.

Het moge duidelijk zijn dat de Abhidhamma geen poging doet om een gesystematiseerde kennis van bewustzijn en materie te geven. Het onderzoekt deze twee samengestelde factoren van zogenaamd zijn om te helpen de dingen zoals ze werkelijk zijn te begrijpen. Op deze lijnen is een filosofie is ontwikkeld. Op basis van die filosofie is een ethisch systeem ontwikkeld om het uiteindelijke doel, Nibbāna, te realiseren.

Zoals Mevr. Rhys Davids terecht zegt, gaat de Abhidhamma over “(1) Wat we vinden (a) in ons (b) om ons heen en over (2) wat we willen vinden.”

In de Abhidhamma worden alle irrelevante problemen die studenten en academici interesseren, maar die geen verband houden met iemands bevrijding, opzettelijk terzijde gezet.

De Abhidhammattha Sangaha, wiens auteurschap wordt toegeschreven aan de eerbiedwaardige Anuruddha Thera, een Indiase monnik uit Kanjevaram (Kāñcipura), geeft een samenvatting van de gehele Abhidhamma Pitaka. Het is nog steeds de meest passende inleiding tot Abhidhamma. Door het beheersen van dit boek kan algemene kennis over de Abhidhamma gemakkelijk worden verkregen.

Om meesterschap over de Abhidhamma te verkrijgen moeten alle zeven boeken, samen met de commentaren en sub-commentaren, geduldig en kritisch worden gelezen en herlezen.

Abhidhamma is geen onderwerp van vluchtige belangstelling ontworpen voor de oppervlakkige lezer.

Voor de wijze waarheidszoekers is de Abhidhamma een onmisbare gids en een intellectuele tractatie. Er is stof tot nadenken voor denkers en serieuze studenten die wensen hun wijsheid te vergroten en een ideaal boeddhistisch leven te leiden.

Voor de oppervlakkige lezers echter, moet de Abhidhamma zo droog als stof lijken.

Men zou zich kunnen afvragen, “Is de Abhidhamma absoluut noodzakelijk om Nibbāna, het summum bonum van het boeddhisme, te realiseren, of zelfs om dingen te begrijpen zoals ze werkelijk zijn?”

Ongetwijfeld is de Abhidhamma uiterst nuttig om het woord van de Boeddha volledig te begrijpen en Nibbāna te realiseren, het biedt een sleutel om de deur naar de werkelijkheid te openen. Het gaat over de realiteit en een praktische manier van nobel leven, gebaseerd op de ervaring van hen die hebben begrepen en gerealiseerd. Zonder kennis van de Abhidhamma vindt men het bij tijden moeilijk de werkelijke betekenis van een aantal diepzinnige leringen van de Boeddha te begrijpen. Voor het ontwikkelen van inzicht (Vipassanā) is de Abhidhamma zeker zeer nuttig.

Maar men kan niet beweren dat de Abhidhamma absoluut noodzakelijk is om bevrijding te verwezenlijken.

Begrijpen, of realisatie, is puur persoonlijk (sanditthika). De vier edele waarheden die het fundmanent van de leer van de Boeddha vormen zijn afhankelijk van dit ene lichaam. De Dhamma staat niet los van jezelf. Kijk naar binnen, zoek zelf, dan zal de waarheid zich openbaren.

Heeft niet de door verdriet geteisterde Patācārā, die haar geliefden en naasten verloor, Nibbāna gerealiseerd; reflecterend over het verdwijnen van het water dat haar voeten waste?

Heeft niet Cūlapanthaka, die na vier maanden nog niet een couplet kon onthouden, arahantschap bereikt door de vergankelijke aard van een schone zakdoek te begrijpen die hij al starend naar de zon gebruikte?

Heeft niet Upatissa, de latere eerbiedwaardige Sāriputta Thera, Nibbāna gerealiseerd bij het horen van een halve strofe met betrekking tot oorzaak en gevolg?

Voor sommigen was een gevallen, dor blad voldoende om Paccekaboeddha-schap te bereiken.

Het was aandacht op de ademhaling (ānāpāna-sati) dat de basis vormde voor de Bodhisatta om boeddhaschap te bereiken.

Voor diepe denkers kan een kleine aanleiding al voldoende zijn om grote waarheden te ontdekken.

Volgens sommige academici is de Abhidhamma niet een leer van de Boeddha, maar een later door monniken uitgewerkt systeem.

Traditie leert dat de kern van de Abhidhamma aan de Boeddha zelf toegeschreven moet worden.

Commentatoren stellen dat de Boeddha, als een teken van dankbaarheid jegens zijn moeder, die werd wedergeboren in een hemelse wereld, de Abhidhamma aan zijn moeder deva en anderen continu gedurende drie maanden predikte. De belangrijkste onderwerpen (mātikā) van deze geavanceerde lessen zoals morele staten (kusalā dhammā), immorele toestanden (akusalā dhammā) en onbepaalde staten (abyākatā dhammā), enz., werden door de Boeddha aan de eerbiedwaardige Sariputta Thera onderwezen, die ze vervolgens uitwerkte in de zes boeken (de Kathāvatthu uitgesloten) die de Abhidhamma Pitaka omvatten.

Wie de grote auteur of auteurs van de Abhidhamma ook geweest moge zijn, het moet worden toegegeven dat hij of zij een intellectueel genie, alleen vergelijkbaar met die van de Boeddha bezaten. Dit blijkt uit het ingewikkelde en subtiele Patthāna Pakarana die minutieus de verschillende causale relaties beschrijft.

Het is erg moeilijk om een passend Engels [of Nederlands] equivalent voor Abhidhamma te vinden.

Er zijn ook veel technische termen in de Abhidhamma die niet kunnen worden weergegeven in het Engels (Nederlands) om zo hun exacte betekenis aan het licht te brengen. Sommige Engelse (Nederlandse) equivalenten, zoals bewustzijn, wil, intentie, intellect, perceptie worden in de westerse filosofie met een specifieke betekenis gebruikt. Lezers moeten proberen te begrijpen in welke zin deze technische termen worden gebruikt in de Abhidhamma. Ter vermijding van misverstanden als gevolg van bevooroordeelde ideeën, zijn Pali-termen met grote zorgvuldigheid gebruikt daar waar de Engelse [of Nederlandse] vertaling niet adequaat de betekenis van het woord weer kon geven, hoewel dit voor degenen die niet met de taal bekend zijn vervelend kan zijn. Om de juiste betekenis van een Pali-term over te brengen wordt in veel gevallen de etymologie (afkomst van een woord) gegeven.

Soms is aan een technische Pali-term de voorkeur gegeven boven de Engelse (Nederlandse) vertaling zodat de lezer zich vertrouwd kan maken met de term en niet in de war raakt door Engelse (Nederlandse) terminologie.

Soms zal de lezer ongebruikelijke woorden tegenkomen, zoals corrupties, verontreinigingen, wils-intenties, functioneel, resultaten, en zo voort, die van groot belang zijn vanuit het perspectief van de Abhidhamma. De exacte betekenis van deze woorden dient duidelijk begrepen te worden.

Tijdens de voorbereiding op deze vertaling bleken Buddhist Psychology door Mevr. Rhys Davids en het Compendium of Philosophy (Abhidhammattha Sangaha) door Mr. Shwe Zan Aung van zeer grote hulp voor mij. De vrijheid is genomen om ze met de nodige toekenning te citeren waar nodig.

Mijn dank gaat uit naar de Kandy Buddhist Publishing Society voor het drukken van dit vierde gereviseerde volume, naar de drukkers voor het bespoedigen van het printen, naar mevr. Rañjani Goonatilaka voor het corrigeren van het manuscript, naar de eerwaarde Bhikkhu Bodhi voor zijn nuttige suggesties.

Bovenal ben ik Mr. Lankatilaka dankbaar, een meest onderscheiden Sri Lankaanse artiest, voor zijn mooie en symbolische design van de omslag.

Nārada 14.7.1978/2522.


Bovenstaande tekst is door de redactie van buddho.org naar het Nederlands vertaald. De Engelse versie, Preface to the Manual of Abhidhamma staat op wisdomlib.org.


Wil je beginnen met mediteren of ben je op zoek naar meer verdieping?
Wij bieden persoonlijke begeleiding, volledig op donatie basis.

Gratis Meditatiecursus

Over Narada Maha Thera

De Eerwaarde Narada Maha Thera geboren als Sumanapala Perera (14 juli 1898 - 2 oktober 1983) was een Boeddhistisch monnik en vertaler binnen de Theravāda-stroming, en het hoofd van de Vajirarama Tempel in Colombo. Hij was populair in zijn thuisland Sri Lanka, alsook in het buitenland.

In 1929 vertegenwoordigde hij Sri Lanka in de openingsceremonie voor het nieuwe Mulgandhakuti Vihara klooster in Sarnath, India, en in 1934 bezocht hij Indonesië als eerste Theravāda-monnik sinds 450 jaar. Vanaf dat moment reisde hij naar veel verschillende landen voor missionariswerk, waaronder Taiwan, Cambodia, Laos, Vietnam, Singapore, Japan, Nepal en Australië. In 1956 bezocht hij Groot Brittannië en de Verenigde Staten en sprak een grote menigte toe bij het Washington Monument. Hij droeg bij aan de ban-stijl van Dhamma-toespraken in de jaren zestig en bracht de leer van de Boeddha “naar het dagelijks leven van de Westerse middenklasse in Sri Lanka”.

Je moet zelf de inspanning leveren, de Boeddhas wijzen slechts de weg

Boeddha, Dhp 276