Theravāda-boeddhisme

Het Theravāda-boeddhisme is een boeddhistische stroming die op de voorgrond kwam tijdens het bewind van koning Asoka de Grote omstreeks 250 v.Chr., na de zuivering van de Sangha (orde van monniken) die destijds werd geteisterd door corrupte monniken.

Vandaag de dag is het de belangrijkste vorm van boeddhisme in Zuidoost-Azië, en dan met name in Sri-Lanka, Thailand en Myanmar.

Theravāda kun je vertalen als ‘de leer van de ouderen’, respectvol wijzend op de directe afstamming van de Boeddha en zijn discipelen, of als ‘de oude leer’, een verwijzing naar het onveranderlijke en universele karakter van de waarheden die de Boeddha herontdekte. Waarheden die in deze orthodoxe boeddhistische stroming in hun meest originele vorm bewaard bleven.

Vanuit een praktisch perspectief is het Theravāda-boeddhisme zeer traditioneel met veel nadruk op de eigen inspanning, namelijk de geduldige beoefening van moraliteit (sīla) en concentratie (samādhi) om langzaam maar zeker wijsheid (paññā) te verwerven.

Vaak wordt gewezen op de meer rationele en logische benadering van de boeddhistische beoefening binnen het Theravāda, zoals bijvoorbeeld te zien is in de nauwkeurige uiteenzetting van de werkelijkheid in de Abhidhamma.

De Abhidhamma is een psycho-epistemiologische fenomenologie die de samsarische ervaring beschrijft als ontstaan ​​en ophouden door het samenspel van processen, waarin verschijnselen elkaar conditioneren in complexe, geneste feedbacklussen, maar niettemin van elkaar kunnen worden afgebakend tot individuele ‘dhamma’s’, zoals de individuele ingrediënten van een goed gemixte soep toch zijn te onderscheiden in de smaak van de bouillon.

Naast de Abhidhamma beroept het Theravāda-boeddhisme zich op de oude geschriften uit de Pali Canon als de authentieke leer van de Boeddha.

Enkele voorbeelden van inspirerende sutta’s (leringen) uit de Pali Canon zijn:

• De Anattalakkhana Sutta: Geen-Zelf, een korte lering waarin de Boeddha stilstaat bij een van de meest belangrijke ervaringen die voortkomen uit boeddhistische meditatie, namelijk dat er geen ‘ik’ is, geen ‘zelf’, geen ‘van mij’, en dat het vasthouden aan deze concepten voor lijden zorgt.
• De Kalama Sutta: De Aanwijzing van de Boeddha voor Vrij Onderzoek, waarin de Boeddha de zeer bekende quote uit: “Vertrouw niet op geruchten, legenden, tradities, geschriften, logische redenatie, gevolgtrekking, analogieën, weloverwogen denkbeelden, waarschijnlijkheden, noch op de gedachte: ‘De monnik is onze leraar’. Maar als je door eigen inzicht zelf hebt ervaren, deze kwaliteiten zijn heilzaam, zijn onberispelijk, worden geprezen door de wijzen en wanneer aangenomen en tot uitvoering gebracht voeren zij tot welzijn en geluk – accepteer ze dan en verblijf er in.”
• De Samaññaphala Sutta: De Vruchten van het Ascetische Leven, een van de parels van de Pali Canon, waarin de Boeddha het gehele boeddhistische pad samenvat, vanaf de beoefening van moraliteit, door de ontwikkeling van concentratie, tot aan het daaruit voortkomende bevrijdende inzicht.

Geloof in het Theravada Boeddhisme

Wie bovenstaande leest zou tot de verkeerde conclusie kunnen komen dat het Theravāda-boeddhisme een hele ‘droge’ vorm van boeddhisme is, maar ook in het Theravāda speelt devotie een belangrijke rol.

Echter, in tegenestelling tot andere geloofssystemen of boeddhistische scholen dient deze devotie niet voort te komen uit blind vertrouwen, uit louter geloof. In plaats daarvan zou het een natuurlijke uiting moeten zijn van het diepe vertrouwen dat gefundeerd is in de eigen ervaring, zich ontwikkelend terwijl de eigen beoefening zijn vruchten afwerpt.

De Eerste Stap

De meeste mensen kennen het gezegde ‘een reis van duizend mijl begint met de eerste stap’. Dit geldt ook voor de graduele Theravāda-boeddhistische weg van moraliteit, concentratie en wijsheid waar geduld en inspanning voor nodig is. Bhikkhu Bodhi schrijft hier heel mooi over in zijn boek The All-Embracing Net of Views:

Wil je beginnen met mediteren of ben je op zoek naar meer verdieping?
Wij bieden persoonlijke begeleiding, volledig op donatie basis.