De Redactie

De Blinde Vlek

De Blinde Vlek

Praten over hoe een goed leven te leiden is makkelijk, daadwerkelijk leven wat je zegt is moeilijk. Iedereen kan termen als ‘verlicht’, ‘ontwaakt’ of ‘bevrijd’ in de mond nemen, of praten over ‘inzicht’ en ‘liefde’, maar iets zeggen maakt het nog niet zo.

Wij mensen hebben de neiging om de realiteit te verdraaien, om er onze eigen visie op te plakken, voortkomend uit verlangen, haat en onderliggende onwetendheid.

Verlangen, haat en onwetendheid zijn drie wortels die ons geketend houden aan het bestaan. De drie zijn in allerlei gradaties in ons bewustzijn terug te vinden, soms grof, soms heel erg subtiel.

Als je meditatie beoefent, ook al is het met alle goede intenties, ligt voortdurend het gevaar op de loer dat je jezelf en je gedrag hoger (of lager) acht dan dat werkelijk is.

Het kan bijvoorbeeld zijn dat na een hele tijd meditatie te beoefenen zich mentale verschijnselen voordoen, bijvoorbeeld het zien van fel licht of ervaringen van diepe vreugde. Voor je het weet gaat je bewustzijn hiermee aan de haal en denkt ‘wat mooi’, of ‘kijk hoe ver ik ben’, of ‘dit moet toch wel betekenen dat ik zus of zo heb bereikt’.

Misschien wordt het wel stiller in je bewustzijn en denk je ‘wat is het stil, mijn concentratie moet wel heel hoog zijn’ en daaropvolgend: ‘mijn bewustzijn is vast klaar voor het verkrijgen van inzicht (vipassanā)’.

Of je hebt tijdens je meditatie of tijdens je leven naast het kussen een ervaring van inzicht en denkt ‘dit is werkelijk een groot inzicht’ en misschien zelfs ‘ik denk dat ik (een stadium) van bevrijding heb bereikt’.

Ook ‘mindfulness’ (sati, op onze site vertaald als bewuste aandacht) en liefde-vriendelijkheid (metta) zijn een potentiële bron voor hoogmoed.

Je kan denken dat je in volledige aandacht leeft, simpelweg omdat je bewustzijn niet de concentratie heeft, niet de kracht heeft om 99,99% van de mentale momenten waar te nemen.

En liefdevolle-vriendelijkheid kan verward worden met sentimentaliteit, haar door verlangen gekleurde nabije vijand, waardoor we met een valse roze bril de wereld in kijken die onze gehechtheid alleen maar doet toenemen.

Je kijkt altijd met je eigen blinde vlek, met je eigen beperkingen naar jezelf en de wereld. De Boeddha onderwees in de Brahmajala Sutta (heel mooi naar het Engels vertaald en van een prachtige introductie voorzien door Bhikkhu Bodhi in zijn boek The All-embracing Net of Views) over de zienswijzen waar wij als mens in verstrikt kunnen raken.

Wat zo confronterend is aan deze lering is dat dit vele malen subtieler is dan dat je in eerste instantie denkt.

Zelfs diepe meditatieve ervaringen en inzichten die daaruit voort lijken te komen zijn geen garantie voor het doorzien van de werkelijkheid zo leert de Boeddha, zolang er onderliggend nog sporen van verlangen, haat en onwetendheid zijn.

Elk oordeel dat wij vellen, elke keer als we iets vinden over onszelf of de wereld, wordt dit waarschijnlijk gevoed door juist dit verlangen, deze haat en onwetendheid. Door het onderliggende verlangen om iets te zijn of te bereiken of juist iets niet meer te zijn, verdraaien we de realiteit, maken we nieuwe onjuiste zienswijzen.

Als je een meditatieleraar hebt die het pad reeds heeft afgelegd kan een dergelijke verkeerde zienswijze, want elke zienswijze is een verkeerde zienswijze, worden rechtgezet.

De meditatieleraar kan bijvoorbeeld aangeven dat het leuk en aardig is dat je licht ziet tijdens je meditatie, maar dat als je dat leuk gaat vinden je maar lage concentratie hebt en zult houden.

Ook kan een leraar met een glimlach naar je kijken als je denkt heel wat te zijn en je met zachte (of harde) hand weer wat nederigheid bijbrengen.

Of andersom, misschien heb je een meditatieretraite gedaan en denk je dat het niet goed ging, dat je geen stap hebt gezet. Ook dat is een oordeel vanuit je eigen beperkte overzicht.

Een meditatieleraar kan door het veel grotere overzicht en het kennen van je bewustzijn aangeven dat het zus of zo ging, en je helpen het geduld te behouden om door te gaan.

Zonder een goede meditatieleraar gebeurt dit niet en blijf je lekker in je eigen cirkels draaien.

Ahba heeft wel eens gezegd dat praten over dit soort dingen heel makkelijk is, iedereen kan dat, maar daadwerkelijk beoefenen heel moeilijk is. Anders waren we immers allemaal heel snel verlicht! En dat is niet zo. We moeten heel geduldig heel wat inspanning leveren om stapjes te zetten op de weg naar bevrijding.

Het is een confronterende weg waar veel moed, doorzettingsvermogen en nederigheid voor nodig is.

De Boeddha heeft wel eens gezegd dat het meditatieproces net is als de houtschaaf van een timmerman. Elke dag gebruikt de timmerman de houtschaaf, niet in de gaten hebbend dat het handvat langzaam verweert. Pas als het handvat breekt merkt hij het verschil op. Net zo subtiel is de stapsgewijze ontwikkeling van het bewustzijn middels concentratie-meditatie. Een langzaam slijpproces waar je zelf niet over kunt oordelen.

Daarom is een meditatieleraar zo ontzettend belangrijk.

In het Zenboeddhisme wordt wel het voorbeeld gegeven van een leerling die een leraar om begeleiding vraagt. De leraar schenkt een kop thee in en blijft schenken zodat het kopje overstroomt. Verbaast zegt de leerling hier iets van waarop de leraar de vergelijking trekt met ons bewustzijn. Ons bewustzijn is net zoals het kopje. Eenmaal vol kan er niets meer bij.

Een meditatieleraar kan je wijzen op een bewustzijn vol zienswijzen en je helpen los te laten en ontvankelijk te worden voor uit concentratie geboren inzicht.

Ahba is er heel duidelijk over, wat voor verlangen je ook hebt naar het bereiken van iets tijdens je meditatie, wat je er ook over denkt of vindt, dit is meteen je eigen handrem.

Laat dit los, laat alles los.

Lever geduldig inspanning, langzaam maar zeker. Blijf proberen. Als je moreel leeft en aandachtig meditatie blijft beoefenen dan wordt je bewustzijn langzaam maar zeker schoon, helder.

Concentratie krijgt dan de mogelijkheid om te ontstaan.

En aan een geconcentreerd bewustzijn zal de werkelijkheid zich langzaam maar zeker openbaren. Niet snel. Langzaam, maar zeker.


Wil je beginnen met mediteren of ben je op zoek naar meer verdieping?
Wij bieden persoonlijke begeleiding, volledig op donatie basis.

Gratis Meditatiecursus

Je moet zelf de inspanning leveren, de Boeddhas wijzen slechts de weg

Boeddha, Dhp 276