Mediteren is geen snel proces. Geduldig inspanning blijven leveren, zonder iets te willen, dat is belangrijk.
De Boeddha gaf eens het voorbeeld (in SN 22.101) van een timmerman die niet weet, niet kan waarnemen, dat het handvat van zijn bijl dag in dag uit aan het slijten is. Hij weet pas dat zijn bijl is versleten als het handvat breekt. Net zo weet de meditatiebeoefenaar niet welke stapjes hij dag in dag uit op de weg zet. Hij weet pas hoeveel stapjes hij heeft gezet als hij uiteindelijk de veilige haven, het bevrijdende inzicht van de Dhamma, heeft bereikt.
De Boeddha is duidelijk, je kunt de stapjes die je zet niet waarnemen. Je weet niet waar je staat op de weg, en dat maakt ook niet uit. Gewoon geduldig beoefenen. Als je simpelweg geduldig blijft beoefenen zal je de Dhamma vanzelf te zien krijgen.
Net als de Boeddha legt ook Ahba veel nadruk op geduld, met name als het gaat om het verwerven van concentratie en inzicht.
Keer op keer geeft hij aan dat het niet zinvol is om bezig te zijn met, na te denken over en te verlangen naar concentratie en inzicht. Gewoon geduldig samatha-meditatie op buddho beoefenen.
Door elke dag samatha-meditatie op buddho te beoefenen en dit steeds meer te integreren in je leven ontwikkel je langzaam maar zeker je paramīs (mentale kwaliteiten). De rest gaat dan vanzelf.
Sommige systemen (of leraren) beloven verlichting in één leven, beloven sneller te zijn, een kortere weg mogelijk te maken. Ahba moet altijd een beetje lachen om dit soort gedachten.
Hoofdschuddend en met een glimlach zegt hij dan dat de Boeddha en al zijn discipelen talloze levens inspanning hebben geleverd om hun paramīs te ontwikkelen. De Boeddha nam geen kortere weg, zijn discipelen namen geen kortere weg. Het is iets van de moderne mens om alles maar snel, snel, snel te willen.
Als je een huis bouwt begin je met de fundering, dan de muren, dan het dak. Als je stap voor stap zet, langzaam maar zeker, dan is het huis vroeg of laat af. Het inrichten en afwerken is dan heel gemakkelijk. Wat zou er gebeuren als je de fundering overslaat omdat je sneller wilt zijn?
Toen je net geboren was kon je helemaal niets, je was volledig afhankelijk. Een paar jaar later kon je praten en lopen en rijst eten. Maar je kon nog geen rijst koken. Weer een paar jaar later kon je rijst koken maar je had geen idee waar rijst vandaan komt. Weer een paar jaar later wist je waar rijst vandaan komt, hoe je het verbouwt, hoe je het klaarmaakt.
Het is net zo wanneer je geduldig samatha-meditatie op buddho beoefent. Als je elke dag geduldig inspanning blijft leveren zet je stappen en ontwikkel je je bewustzijn, rustig en gemakkelijk. Je moraliteit, concentratie en wijsheid groeien dan vanzelf.
Misschien zit je in dit leven op de kleuterschool. Als je doorgaat met beoefenen zit je misschien het volgende leven op de basisschool, dan de middelbare school, de universiteit, etc. Net als dat je vanzelf van de kleuterschool naar de basisschool en daarna naar de middelbare school gaat als je inspanning blijft leveren, net zo ga je vooruit als je geduldig meditatie blijft beoefenen.
Als je begint met boeddhistische meditatie dan lijkt alles te draaien om inzicht (vipassanā). In het verlengde daarvan heb je misschien wel eens gehoord van de inzichtniveaus zoals die bijvoorbeeld in de Visuddhimagga staan beschreven. Dit lezen en laten bezinken is helemaal prima, maar laat het dan weer gaan.
Steeds maar bezig zijn met inzicht en inzichtniveaus is niets meer dan verlangen vermomd in een ander jasje en zo een nieuwe hindernis op de weg.
Als je de inzichtniveaus strak op jezelf gaat betrekken loop je het risico in hoogmoed (māna) verstrikt te raken. Je vindt jezelf misschien meer of minder dan je bent.
Misschien denk je wel dat de beoefening van moraliteit en concentratie voor jou niet meer nodig is omdat je al zo vergevorderd bent, je bent immers een snelle leerling. Misschien klopt dat, waarschijnlijk niet.
Als je wel eens in de bergen hebt gewandeld dan weet je dat het niet mogelijk is de top vanuit het dal te zien. Elke keer als je denkt te top te zien, blijkt dit bij aankomst niets meer dan de volgende kleine heuvel te zijn en is de volgende zichtbare top toch net weer een stuk hoger.
Zo is het ook met inzicht. Je eigen inzicht beoordelen op een schaal waarvan je de top niet kunt zien is niet mogelijk.
De enige die je inzicht echt op waarde zou kunnen schatten is een leraar die zelf alle stappen heeft doorlopen en ook nog eens een dergelijk hoge concentratie heeft dat hij (of zij) jouw bewustzijn, jouw paramīs, kan zien.
Als je verstrikt raakt in het beoordelen van je eigen inzicht en daar ook nog eens consequenties aan verbindt, ga je je misschien bezig houden met vormen van meditatie waar je bewustzijn nog niet klaar voor is.
Ahba waarschuwt er vaak voor je in het begin niet met vipassanā-meditatie bezig te houden. Je hebt er simpelweg het fundament niet voor.
Je bewustzijn is niet zuiver en stil genoeg om de Dhamma te kunnen zien. Praten over inzicht is makkelijk, doen is heel moeilijk. Geduld hebben is moeilijk. Inspanning blijven leveren zonder te willen is moeilijk. De Dhamma is veel subtieler dan je denkt.
Voor concentratie geldt hetzelfde. Beoefen je wat langer samatha-meditatie dan ervaar je zelf dat wat je eerst voor concentratie hield helemaal geen concentratie was. Had je dit van te voren moeten inschatten, dan had je er volledig naast gezeten.
Sterker nog, hoe langer je beoefent, hoe meer je ervan doordrongen raakt dat er een diepte in de concentratie te bereiken valt die je aanvankelijk niet voor mogelijk hield omdat het helemaal buiten je normale ervaringswereld ligt.
Je weet dan uit eigen ervaring dat de concentratie en daarmee samenhangend ook de moraliteit die de Boeddha als fundament voor inzicht noemde van een hele andere ordegrootte zijn dan je zou denken door het bestuderen van teksten of het luisteren naar toespraken.
Met samatha-meditatie op buddho ontwikkel je deze moraliteit en concentratie. Omdat je je in essentie richt op de kwaliteiten van de Boeddha ontwikkel je onder water tal van andere positieve kwaliteiten.
Je kalmeert en zuivert je bewustzijn. Je bouwt aan het fundament. Wijsheid komt dan gemakkelijk, vipassanā is dan gemakkelijk.
Verlang niet naar concentratie of inzicht, dat is gewoon nieuw verlangen wat je tegenhoudt. Laat dat los.
Als je geduldig beoefent dan pluk je in dit leven zeker de vruchten. En in het volgende leven ga je gewoon verder als dat nog nodig is.
Als je zo beoefent maakt het niet uit of je nog één leven of 100 levens bezig bent. Je weet dat je stapjes zet op de weg, dat is genoeg.
Maak je geen zorgen om waar je staat, hoe ver je bent, dat is niet zo belangrijk. Gewoon geduldig inspanning blijven leveren, zonder te willen.
Gewoon geduldig meditatie op buddho beoefenen en je zult de Dhamma vroeg of laat zelf doorgronden.
Wil je beginnen met mediteren of ben je op zoek naar meer verdieping?
Wij bieden persoonlijke begeleiding, volledig op donatie basis.
Je moet zelf de inspanning leveren, de Boeddhas wijzen slechts de weg
Boeddha, Dhp 276