Guy E. Dubois

Beschouw Alle Ervaringen Gelijkmoedig

Beschouw Alle Ervaringen Gelijkmoedig

Gelijkmoedigheid vormt de apotheose van de brahmavihāra’s. Het is de nec plus ultra onder de ‘Vier Goddelijke Verblijven’.

De eerste drie ‘Onmetelijkheden’ vertonen allen nog een ‘oordeel’: liefdevolle vriendelijkheid (mettā) is een wens voor het welzijn van alle wezens; compassie (karunā) is een actie op leed; medevreugde (mudita) een actie op de vreugde, de successen en de deugd van anderen. Enkel gelijkmoedigheid draagt geen ‘oordeel’ in zich. Upekkhā gaat voorbij aan oordelen, opinies, wensen, acties. Hierdoor transcendeert upekkhā als het ware de eerste drie brahmavihāra’s.

In feite komt gelijkmoedigheid neer op het realiseren – het verinnerlijken – van het feit dat het géén enkele zin heeft om op gebeurtenissen een waardeoordeel te laten kleven en al helemaal niet om in de wilde verhalen mee te gaan door alles wat als plezierig gepercipieerd wordt vast te willen houden en alles wat pijnlijk of ongewenst is van zich af te willen duwen.

Gelijkmoedigheid beschouwt alle ervaringen – zowel de aangename als de onaangename (én de neutrale!) – als volkomen gelijkwaardig.

Het leidt ertoe dat de brahmavihāra van gelijkmoedigheid de meest geïntegreerde bewustzijnstoestand is en het minst bevooroordeelde beeld van andere wezens bij de beoefenaar oproept (of anders gezegd: de minste dualiteit met zich brengt): de mentale houding van gelijkmoedigheid reageert met mettā, karunā en mudita op álle wezens, zonder enige voorkeur en zonder afkeer. De wortels van gelijkmoedigheid zijn immers de afwezigheid van verlangen, van afkeer en van onwetendheid waardoor ‘worden’ (bhava) geëlimineerd wordt.

Specifiek naar compassie toe: karunā is geen synoniem voor medelijden. Bij medelijden staat de ‘ik’-persoon centraal. Medelijden wordt gereflecteerd door de spiegel van het ‘ik’. Bij compassie is de dhammanuvatti verbonden met het leed en het lijden van álle andere levende wezens. In dukkha is hij – net zoals Avalokiteshvara, de bodhisattva van het compassie – één met hen.

In deze onderlinge verbondenheid van alles met iedereen bestaat er – in de loop van de miljarden existenties die we samen doorgemaakt hebben – geen enkel levend wezen met wie wij niet op enig tijdstip enige relatie gehad hebben. Dit is waar de Boeddha in de eerste nachtwake vóór zijn ontwaken metaforisch naar verwijst, wanneer hij zich ‘zijn vorige levens herinnerde’ (pubbenivāsānussati). Waar hij het eeuwige ‘proces’ van ontstaan en vergaan onderkent. Waar hij inzicht verwerft in de loze begrippen van geboorte en dood. Ajata en Amata.

Compassie bezit hierdoor een universeel karakter en straalt door het hele universum heen. Zonder onderscheid. Daardoor kan gelijkmoedigheid geen synoniem zijn voor onverschilligheid. En zeker niet voor nihilisme. Dit is een gevaarlijke dwaalweg. Het is dus van het allergrootste belang om niet in deze val te trappen.


Wil je beginnen met mediteren of ben je op zoek naar meer verdieping?
Wij bieden persoonlijke begeleiding, volledig op donatie basis.

Gratis Meditatiecursus

Over Guy E. Dubois

Guy E. Dubois (1947) heeft verschillende delen van de vroeg-Boeddhistische teksten in het Nederlands vertaald, van kommentaar voorzien en stelt deze gratis ter beschikking op de site van SuttaCentral. Hij is verder auteur van verschillende werken over de leer van de Boeddha. Deze zijn online te lezen, voor wie liever een echt boek in handen houdt, te bestellen op bol.com.

De auteur wil zelf zijn initiële doelstelling trouw blijven: hij wenst niets te verdienen aan Dhamma. Guy: “Wanneer er ook maar iets aan ‘winst’ gegenereerd wordt zal het onverbiddelijk naar dana gaan.” Als yogi is hij volledig ongebonden t.o.v. elke boeddhistische stroming. Zo interpreteert hij de Dhamma op een vrijgevochten manier. Als dusdanig is hij — in de letterlijke betekenis van het woord — een ‘thuisloze’, een bhikkhu, een bedelmonnik, die zijn dhutanga (praktijk) op een heel persoonlijke wijze invulling geeft. In zijn boeken combineert hij een virulente vrijzinnige levenshouding met een grote genegenheid voor de diepe inzichten van de Boeddha.

Je moet zelf de inspanning leveren, de Boeddhas wijzen slechts de weg

Boeddha, Dhp 276